DÜNYADA HALKLA İLİŞKİLERİN GELİŞİMİ

1- “Halkla ilişkiler ne zaman başlamıştır?”

    Bu soruya verilebilecek en güzel yanıt, “Halkla ilişkilerin insanlığın var oluşuyla başladığı.” şeklinde olmalıdır. Zamanla yöneten ve yönetilen ilişkisinin ortaya çıkması ise iletişim ve halkla ilişkileri etkin bir araç haline dönüştürmüştür.

    Halkla İlişkiler, 20. yüzyılın bir fenomeni olarak görülmekle birlikte, gerçekte tarihin çok eski dönemlerine kadar uzanan bir geçmişe sahiptir. Çünkü kamuoyu her dönemde yönetimin dikkate almak zorunda olduğu bir güçtür. 1807 yılında Thomas JEFFERSON’un ülkenin dış ilişkileriyle ilgili olarak kullandığı halkla ilişkiler deyimi, bugünkü anlamına en yakın biçimde Yale Hukuk Okulu’nda hukukçu Dorman EATON tarafından 1882 yılında kullanılmıştır. ‘Halkla İlişkiler ve Mesleğin Görevleri’ deyişiyle Eaton, halk yararını dile getirmek istemiştir. Aslında, uygulamada halkla ilişkiler, kavram olarak kullanılmadan çok önceleri de vardı. Örneğin, pek çok yazar, halkla ilişkilerin başlangıcını Eski  Yunan ve Roma İmparatorluğu Dönemi’ne kadar geçmişe götürerek, Julius CESAR ve Cicero’nun kamuoyunun biçimlendirilmesi konusunda ilk örnekleri verdiklerini savunmaktadır.

    Diğer yandan 1900’lü yıllara gelindiğinde kamuoyunu dikkate almayan ve kamuoyunun desteğini kazanamayan yönetim ve şirketlerin yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalmaları da, modern anlamda halkla ilişkilerin doğuşuna zemin hazırlamıştır.

2- Dünyanın Bilinen İlk Basın  Bülteni Örneği

    Modern halkla ilişkilerin 1900’lü yılların başlarında Ivy LEE ile başladığı genel bir kabul görmüştür. Pennsylvania’da bir tren kazası olduğunda Lee, tren yollarında halkla ilişkilerden sorumluydu. Lee, gazetecileri kaza mahalline davet ederek ve haber yapmalarında onlara yardımcı olarak bir örnek oluşturdu. Bu çabası gözlerden kaçmadı ve 1920’li yıllarda birçok organizasyon ve üniversitede halkla ilişkiler bölümü kuruldu.

    Yönetimlerde olduğu kadar, özel kesimde de halkla ilişkilerin düzenli bir çaba olarak ortaya çıkması, birbirini tümleyen teknolojik, toplumsal değişikliklerin bir sonucudur. Halkla ilişkilerin 20. Yüzyılda daha çok işlerlik kazanmasının nedenleri; “Gerek kamu gerekse özel kesim örgütlerinin toplumsal sorumluluk duygularının güçlenmesi, iletişim teknolojisindeki büyük gelişmeler, devletin görevlerinin giderek çoğalması ve yönetimin karmaşıklaşmasının olumsuz sonuçlarını  gidermek.” olarak görülmektedir.

3- Amerika Birleşik Devletleri’nde halkla ilişkilerin tarihsel gelişimi nasıldır?

    Amerika Birleşik Devletleri dünyada halkla ilişkiler mesleğinin en yaygın olarak uygulandığı ülkedir. Daha yakın dönemlerde Amerikan Devrimi’nin, Samuel ADAMS, Thomas PAINE, Benjamin FRANKLIN, Alexander HAMILTON ve Thomas JEFFERSON gibi kamuoyunu etkilemek için ses ve kalemlerini kullanan küçük bir grupla başladığını görürüz. Adı geçen öncüler, basına yazı yazarak, konferanslar vererek ve broşür yayımlayarak kamuoyunun görüşlerini yaymaya çalıştılar.

          Public Relations Review Dergisi’nde yayınladığı yazısında, Cutlip’e göre Samuel ADAMS ABD devrimi sırasında broşür, açık hava toplantıları gibi iletişim yöntemlerini kullanmış, organize grubun oluşturulması ve halkla ilişkiler kampanyalarının sürekli olması gibi bugünkü uygulamaların temel özelliklerinden yararlanmıştır.                                                                        1879 yılında Andrew JACKSON başkan olduğunda Amos KENDALL, Jackson’un konuşma metinlerini yazarak, basın bültenleri hazırlayarak ve kamuoyu yoklamalarını yöneterek, basın sözcülüğünün ötesinde bir görev üstlenmiştir. Ancak, Amos KENDALL’ın en başarılı uygulaması, o yıllarda yaygın olmamasına karşın, yönetimin kendi gazetesini yayımlamasıdır.

4- Halkla İlişkiler Uygulama Modelleri 

          1850’lerden itibaren ise, halkla ilişkiler uygulamaları, dört ayrı model altında  incelenmektedir. 1850-1900 yılları arası, “Basın Ajansı” ve “Tanıtım” modeli uygulamaları söz konusu iken, 1900’lerden başlayarak 1920 yılına kadar uzayan dönemde ise, “Kamuoyunu Bilgilendirme” modeli gündemdedir. “İki Yönlü Asimetrik Model” 1920’lerde uygulamaya girerken; “İki Yönlü Simetrik Model” ancak 1960’ların sonu ve 70’lerde ortaya çıkmıştır. 

ÖZELLİĞİ	HALKLA İLİŞKİLER UYGULAMA MODELLERİNİN ADLARI
	Basın Ajansı/Tanıtım Modeli	Kamuyu Bilgilendirme Modeli	İki Yönlü Asimetrik Model	İki Yönlü Simetrik Model
Amaç	Propaganda.	Bilgiyi Yaymak.	Bilimsel İkna.	Karşılıklı Anlayış.
Araştırma Şekli	Az araştırmaya dayanıyor.	Az okunabirlik ve okurluk da önemli.	Araştırma öncesinde ve sonrasında tutum değerlendirmeleri var.	Kamu ve örgüt arasında karşılıklı anlayış değerlendirmeleri var.
Günümüzdeki Uygulama Alanları	Spor, tiyatro, satış ğeliştirme.	Hükümetler, kâr amacı gütmeyen kurumlar, şirketler.	Rekabetçi ortamlar, ajanslar.	Yasalarla sıkça düzenlenmiş iş ortamları, ajanslar.
Halkla İlişkilerin Rolü	Danışma.	Bilgilerin yayılması.	Danışma.	Aracılık.
İletişim Modeli	Kaynak→Alıcı	Kaynak→Alıcı	Kaynak→Alıcı←Geri Bildirim	Grup→Grup←Geri Bildirim

İletişim  Şekli	Tek Yönlü: Gerçeği söylemek o kadar önemli değil.	Tek Yönlü : Gerçekler önemli.	Çift Yönlü: Dengesiz etkileri var.	Çift Yönlü: Dengeli.
Önemli Temsilcileri	P. T. BARNUM	Ivy LEE	Edward L. BERNAYS	Bernays, halkla ilişkiler eğitimcileri ve profesyoneller
Örgütün Hedefi	Kamuoyunun kontrolü.	Kamunun desteğinin kazanılması.	Kamuoyunun kontrolü.	Kamuoyu ile uyum.
Uygulayan Kurumların Tahmini Yüzdesi (ABD’de 1984 Yılında)	%15	%50	%20	%15

5-KAYNAKÇA            —Ak, Mehmet, Firma ve Markalarda Kurumsal Kimlik ve İmaj. İstanbul: Işıl Ofset, 1998. —Balta Peltekoğlu, Filiz. Halkla İlişkiler Nedir? İstanbul: Beta Basım Yayım, 2009. —Cutlip, Scott M., Center Allen H., Broom Glen M., (2000). Effective Public Relations. 7, th Edition. New Jersey: Prentice-Hall Inc. —Erdem, Ayhan ve Ebru Akbaba. “Halkla İlişkiler Nedir Ne Değildir”, Metin Işık (Ed.). Tüm Yönleriyle Halkla İlişkiler ve Tanıtım içinde. Ankara: Eğitim Kitabevi Yayınları, 2007, ss. 181-204. —Görpe, Serra. (2001). Halkla İlişkiler Kavramları. İstanbul: Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları. —Kadıbeşegil, Salim. Halkla İlişkilerde Temel İlkeler. İzmir: Tükelmat Yayınları, 1986. —Odabaşı, Yavuz, Oyman Mine (2002), Pazarlama İletişimi Yönetimi. İstanbul: Media Cat. —Sabuncuoğlu, Zeyyat. İşletmelerde Halkla İlişkiler. 9. Baskı. Bursa: Alfa Aktüel, 2008. —Tortop, Nuri. Halkla İlişkiler. Ankara: İlk Son Matbaası, 1986. —Uluslararası Halkla İlişkiler Derneği (IPRA). Altın Kitap Serisi, İstanbul: Rota Yayınları, 1998. —Yücel, Ertekin. Halkla İlişkiler, Ankara: TODAİE Yayını,  1986.